مرور پیشینه تحقیق

نوشتن فصل مرور پیشینه تحقیق بخشی اجتناب ناپذیر از دانشجو بودن در مقطع کارشناسی ارشد است. بنابراین، خواندن این نوشته قبل از صرف ساعت‌ها وقت برای کار بر روی یک پایان نامه که شامل مرور پیشینه تحقیق نیز می‌شود، می‌تواند به درک و فهم معنی «مرور پیشینه تحقیق» کمک کند و اهمیت آن نیز از همین باب است.

ممکن است به عنوان بخشی از یک تکلیف درسی، پروژه دوره کارشناسی یا پایان‌نامه ارشد یا رساله دکترای خود نیاز به انجام مرور پیشینه تحقیق داشته باشید. فارغ از علت نوشتن این فصل، مرور پیشینه تحقیق بخشی ضروری از فرایند تحقیق است. از کار‌کرد‌های مهم مرور پیشینه، می‌توان به کمک به درک موضوع تحقیق و بسط دیدگاه‌های خودتان درباره مسئله تحقیق اشاره نمود. علاوه بر این موارد، این‌کار به شما اجازه می‌دهد به استاد راهنما یا کمیته پایان‌نامه‌تان نشان دهید در مورد موضوع پایان نامه چه می‌دانید. استاد راهنما یا مشاورتان ممکن است فرض کنند که  می‌دانید مرور پیشینه تحقیق چیست و آنها از آن چه انتظاری دارند. احتمال دارد عباراتی بشنوید مانند: «نوشته‌های موجود چه چیزی به ما نشان می‌دهند؟»، «ایده‌های خود را به آثار مکتوب پیوند بزنید.»، و « پیشینه موضوع تحقیق را مرور کنید.»

خب، قبل از اینکه بتوانید آثار مکتوب را بررسی کنید، باید مطمئن شوید که معنی و مفهوم «آثار مکتوب» را می‌دانید. یک تعریف خوب می‌تواند این باشد که آثار مکتوب به معنای مجموعه‌ای از تمام نوشته‌های پژوهشی ‌درباره یک موضوع علمی است.

این نوشته‌ها می‌تواند در قالب انواع مقالات علمی و کارشناسی شده، کتاب‌ها و منابع دیگر مانند مقالات و سخنرانی‌های ارائه شده در کنفرانس‌ها  باشد. ممکن است این کنفرانس‌ها با نام جلسات سالانه یا گردهمایی برگزار گردد. آثار مکتوب همچنین رساله‌های نوشته شده توسط دیگر دانشجویان فارغ التحصیل را هم در بر می‌گیرد. در مجموع، این منابع آثار مکتوب را تشکیل می‌دهند. از نظر بصری، آثار مکتوب احتمالاً شبیه به این گونه منابع است.

پژوهش به نوعی تعریف یک داستان است، نوعی داستان سریالی که در آن هر نویسنده با داستان ناتمامی که توسط دیگران تعریف شده آغاز نموده و آن را به جایی می‌رساند که تخیلش هدایت می‌کند. آثار مکتوب موجود تا این‌جای کار یک داستان تعریف شده هستند. پیش از آن‌که بتوانید پیش بروید باید بدانید که در کجای این داستان قرار دارید. اما تحقیقات فقط داستانی تک خطی نیست؛ خطوط داستانی مختلفی هستند که مطالعه‌شان می‌تواند به داستانی که می‌خواهید بنویسید کمک می‌کند. کار‌تان در زمینه مرور پیشینه تحقیق این است که ببینید کدام یک از این داستان‌ها که پایانی باز دارند بیش از دیگران به کاری که شما می‌خواهید انجام دهید ارتباط پیدا می‌کنند و آنوقت است که می‌توانید تعیین کنید در پله بعد چه کاری باید انجام پذیرد.

پس زمینه هر داستان خوب باید به دقت توضیح داده شود وگرنه خواننده نخواهد فهمید اهمیت فلان موضوع چیست و چرا بهمان چیز اهمیتی ندارد؛ خواننده باید از همة قضایا سر در بیاورد. همچنین، محققان هم باید از پس زمینه و آثار مکتوب موجود در رشته علمی خودشان با خبر باشند و بدانند در زمینه علمی مورد نظرشان چه خبر‌هایی در جریان است.

حال چگونه می‌توانیم شبکه‌ای از انواع مقالات را به یک مرور منسجم از آثار مکتوب تبدیل کنیم؟ چگونه می‌توانیم «داستان‌های» مرتبط با موضوع تحقیقمان را پیدا کرده و تعریف کنیم؟ مرور آثار مکتوب مانند مشارکت در یک گفتگو است. همانطور که  خواندن و بررسی مقالات را شروع می‌کنید درک خواهید کرد هر کدام چطور به موضوع پایان نامه ارتباط دارند و چطور داستانی که نویسنده می‌خواهد تعریف کند را شکل می‌دهند. سپس شروع می‌کنید به تدوین و فرموله کردن پاسخ‌ یا سهم‌تان از ادامه این داستان‌ها. فرایند کشف روابط موجود در آثار مکتوب و توسعه دادن و پیوند ایده‌های خود به آن‌ها کاری است که کمک می‌کند تا شبکه‌ای از مقالات را به بررسی و مروری منسجم از آثار مکتوب تبدیل کنید.

پس مرور پیشینه تحقیق شبیه به چیست؟ وقتی در حال گذراندن مقطع تحصیلات تکمیلی هستید، با انواع مختلفی از مرور پیشینه تحقیق روبرو می‌شوید، یا به انواع مختلفی از آن‌ها نیاز پیدا خواهید کرد. مرور پیشینه تحقیق می‌تواند از نوع گزینشی تا نوع فراگیر متغیر باشد. همچنین آن‌ها می‌توانند بخشی از یک کار بزرگتر یا مستقل باشند. تکالیف درسی دوره دانشجویی نمونه‌ای از مرور پیشینه گزینشی است. این نوع کار معمولاً روی بخش کوچکی از آثار مکتوب متمرکز شده و کار با همان مقدار جمع و جور می‌شود. بررسی متون در یک پایان‌نامه یا رساله دکترا مثالی است از یک مرور جامع که بخشی از یک کار بزرگتر است. بیشتر مقالات پژوهشی مثل مقالات ISI یا همانمقالات تامسون با مروری گزینشی از پیشینه تحقیق شروع شده و به ایجاد زمینه‌ای برای گزارش تحقیق انجام گرفته در قالب یک مقاله منتج می‌شوند. اغلب این بخش در داخل فصل مقدمه آورده می‌شود. نوع دیگری از بررسی پیشینه تحقیق نسبتا جامع و فراگیر بوده و مستقل است. در این معنی، کل مقاله به مرور آثار مکتوب اختصاص داده می‌شود. مروری بر پیشینه تحقیق که به معرفی مقاله‌ای می‌پردازد چیزی شبیه به این خواهد بود.

 می‌توانید بگویید مقدمه شامل مروری بر پیشینه تحقیق است چون دارد در مورد تحقیقی بحث می‌کند که اهمیت زیادی برای موضوع منتشر شده دارد. اینجا مثالی آورده شده از مقاله‌ای مستقل درباره مرور آثار مکتوب که در این مثال، موضوع آن اشتغال است. عنوان مقاله بیان می‌کند که موضوع آن مروری است بر پیشینه تحقیق. با این حال، همة مقالات با محتوای بررسی پیشینه حاوی اصطلاح «مرور پیشینه تحقیق» در عنوان خود نخواهند بود. در حقیقت، مقاله‌هایی همچون نمونه مورد بررسی نقطه شروع بسیار خوبی برای تحقیق در موضوع مورد نظر خواهند بود. بنابراین، در این نقطه، احتمالاً از خود می‌پرسید نوشتن مرور پیشینه به چه چیزی نیاز دارد؟ و از کجا باید شروع کنم؟

نگارش فصل مرور پیشینه تحقیق فرایندی است با چند مرحله کلیدی. بیایید به هر کدام از بخش‌های این روند نگاهی دقیق‌تر بیندازیم. اولین گام شما انتخاب، بررسی، و تمرکز روی یک موضوع است. در این مرحله ممکن است با کسب اطلاعات بیشتر از آثار مکتوب در موردموضوع پایان نامه به این نتیجه برسید که باید در موضوع یا دامنه تحقیقات تغییری به وجود آورده و آن را باز‌تنظیم کنید. پس از آن، صد البته مجبور خواهید شد برای پیدا کردن اطلاعات علمی با استفاده از پایگاه‌ داده مقالات، فهرست کتابخانه، Google Scholar و منابع دیگر تحقیقاتی انجام دهید. در تمام طول این فرایند از ذهنتان استفاده خواهید کرد.

تمام آنچه که طی این فرایند خواهید یافت را ارزیابی کرده و مقالات، کتاب‌ها و نشریاتی که بیش از دیگران مفید خواهند بود را انتخاب می‌کنید. سپس، می‌باید این مقالات را خوانده و سعی کنید آنچه را که می‌خوانید درک، تحلیل و نقد کنید.

در حین انجام تحقیق و سازماندهی مقاله‌تان، اطلاعات زیادی از منابع مختلف جمع‌آوری خواهید کرد. می‌توانید برای سازماندهی این اطلاعات از نرم افزار مدیریت نقل قول‌ها و استنادات همچون Refworks، EndNote وZotero کمک بگیرید. پس از آن مسلم است که باید مقاله را بازنویسی و ویراستاری کرده و کتابشناسی نهایی‌تان را ایجاد کنید. یک نکته مهم این‌که، هر چند نوشتن و مرور پیشینه تحقیق یک فرایند است، اما این مسئله همیشه یک فرایند خطی نیست.

قدم اول به قدم بعدی منتهی می‌شود اما گاهی اوقات با کسب اطلاعات بیشتر درباره موضوع مورد نظر و مطالعه آثار مکتوب، تحقیقات یا مطالعات‌تان شما را به مراحل قبلی رهنمون خواهد ساخت. در این حالت ممکن است گیج شوید و ندانید که چطور می‌توانید به مرور پیشینه بپردازید. بیایید نگاهی بیندازیم به معنی بررسی آثار و متون علمی. در کلی‌ترین مفهوم، این‌کار به این معنی جمع آوری و خواندن تمامی مقالات مرتبط و آثار مکتوب دیگر در موضوع تحقیق است.

در این مرحله باید یک نمای کلی ارائه کرده و مفاهیم کلیدی و مقالات مهم را برجسته کنید. همین‌طور که دارید مطالعه می‌کنید می‌توانید توصیف و خلاصه نویسی مقاله‌ها را شروع کنید. پس از آن می‌توانید با مقایسه آن مقالات از نظر تشابهات و تفاوت‌ها، به ایجاد ارتباط بین آن‌ها اقدام نمایید. همچنین لازم است اطلاعات دریافتی از مطالعاتتان را ارزیابی، تحلیل و سازماندهی کنید. همزمان با مطالعه آثار مکتوب می‌توانید انواع مقالات و کتاب‌ها را نقد و بررسی کرده و ببینید کدام بخش آن‌ها مهم است یا کدام بخششان خارج از حیطه کاری شماست و و استدلال‌های آن‌ها را از نظر نقاط ضعف و قوتشان تحلیل کنید.

هنگام کار با آثار مکتوب باید به دنبال کشف روابط بین نشریات باشید. برخی از روابط مهم بین نشریات که احتمال دارد آن را کشف کنید می‌تواند شامل درون‌مایه و مفاهیمی مهم و همچنین شکاف‌ها و اختلاف نظر‌های مهمی باشد. اما سعی کنید به دام ایجاد فهرستی بی‌حاصل از خلاصه آثار مکتوب دیگران نیفتید. مرور پیشینه تحقیق کتابشناسی مشروح نیست. هدف  باید این باشد که گامی به جلو برداشته و آن‌چه در آثار مکتوب پیدا می‌کنید را ادغام و ترکیب کرده و چیز تازه‌ای از آن بسازید.

ایده‌آل آن است که نقشه مفهومی یا طرح کلی‌ خودتان از آثار مکتوب در موضوع تحقیق را ایجاد کنید. به عنوان مثال، فرض کنیم همان‌طور که دارید مطالعه می‌کنید سه مفهوم اصلی کشف می‌کنید که در آثار مکتوب مهم بوده و با تحقیقات مرتبط است. حال باید شناسایی کنید آثار مکتوب، یعنی محتوای موجود در مقالات مستقل، کتاب‌ها و نشریات به این سه مفهوم مهمی که پیدا کرده‌اید ربط پیدا می‌کنند. برخی از آثار ممکن است به بیش از یک مفهوم کشف شده مرتبط باشد؛ دیگری می‌تواند فقط به یک مفهوم پیوند بخورد. آنچه اهمیت دارد این است که  شما سازماندهی و درک خودتان از مطالب منتشره را ایجاد کرده و بسط می‌دهید.

سپس، و در مرحله نگارش مرور سوابق، به نوشتاری دست خواهید یافت که مبتنی بر مفاهیم و ارتباطاتی است که در اثر مطالعه، تحلیل و تعمق شما کشف و بسط داده شده و سازماندهی گردیده است. بررسی پیشینه نه تنها حاوی مطالب مرتبط با موضوع تحقیق شما خواهد بود بلکه افکار و ایده‌های‌تان را نیز شامل خواهد شد.

شما با انجام پایان نامه دارید یک داستان ویژه تعریف می‌کنید که مجموعه‌ای است از پس زمینه علمی موضوع تحقیق بعلاوه اهمیتی که تحقیقات شما دارد. تحقیق و نگارش مناسب فصل مرور پیشینه تحقیق فرایندی چالش برانگیز و گاهی مرعوب کننده است. نترسید و سعی کنید از استاد راهنما، مشاور مرکز نگارش دانشگاه و یا کتابدار دانشگاه‌تان کمک بگیرید. بسیاری از کتابداران تخصص ویژه‌ای در موضوع مورد نظر شما داشته و می‌تواند در شناسایی منابع ارزشمند به شما کمک کرده و نشان دهند از کجا می‌توانید اطلاعات مفید و مرتبط را به دست آورید.